CentrumPR.pl

• Wstępne obliczenia sugerują, że trwające fale upałów w Europie Południowej i Środkowej, Stanach Zjednoczonych i Chinach mogą wiązać się ze znacznymi kosztami gospodarczymi.

• Szacowane straty PKB wahają się od -0,1 punktu procentowego w Niemczech do nawet -1,4 punktu procentowego w Hiszpanii, przy całkowitych stratach wynoszących -0,5 punktu procentowego w Europie, -0,6 punktu procentowego w USA i -1,0 punktu procentowego w Chinach. 

• Dla porównania, jeden dzień ekstremalnych upałów (powyżej 32°C) odpowiada połowie dnia strajków. 

• Jak przeciwdziałać? Kluczem jest adaptacja. W perspektywie krótkoterminowej można wprowadzić środki ostrzegawcze i zapobiegawcze. Należy je jednak uzupełnić o długoterminowe strukturalne środki adaptacyjne w celu przygotowania miast na zmiany klimatu (np. zazielenianie miast, jasne dachy lub jeszcze lepiej – pokryte roślinnością etc.) oraz sposoby produktywnego dostosowania miejsc pracy do zwiększonego obciążenia cieplnego (tj. dostosowanie budynków, infrastruktury i godzin pracy).

Robi się tu gorąco

Fale upałów, które przetaczają się przez Europę Środkową i Zachodnią oraz Stany Zjednoczone, powodują wzrost temperatur znacznie powyżej norm sezonowych. Rekordowo wysokie temperatury trafiają na pierwsze strony gazet na całej półkuli północnej, podkreślając fizyczne ryzyko zmian klimatu i stawiając pod znakiem zapytania naszą odporność gospodarczą na ekstremalne temperatury. Wykres 1 przedstawia dzienne temperatury powietrza mierzone na wysokości 2 metrów nad gruntem za pomocą danych satelitarnych i symulacji komputerowych, aby uchwycić w migawce globalne temperatury w czasie rzeczywistym. Według Copernicus Climate Change Service/ECMWF, rok 2024 był najcieplejszym rokiem w historii, a maj 2025 był drugim najcieplejszym majem na świecie. Zgodnie z modelami prognostycznymi rozległa i trwała kopuła ciepła obejmie w ostatnich dniach lipca Europę Zachodnią i Środkową oraz Stany Zjednoczone, co oznacza, że temperatury będą dalej rosnąć. 

Zmiany klimatu zwiększają częstotliwość i intensywność ekstremalnych upałów, sprawiając, że fale wysokich temperatur, susze i pożary stają się "nową normalnością", z daleko idącymi konsekwencjami gospodarczymi. Takie zdarzenia w opinii Allianz Trade mają znaczące bezpośrednie negatywne skutki, nie tylko dla ludzi i dzikiej przyrody, ale także dla gospodarki, wywołując wysokie straty materialne w krajach rozwiniętych i stany „przedzawałowe” w krajach rozwijających się.

• Straty makroekonomiczne netto (tj. pośrednie) są ogólnie ujemne, ale prawdopodobnie nie będą zbytnio dojmujące w przypadku dużych, rozwiniętych gospodarek, ponieważ są one w stanie dobrze radzić sobie z negatywnymi wstrząsami produkcyjnymi (np. rekompensując utraconą produkcję w okresie upałów zwiększoną produkcją zamówioną w jakimś dowolnym innym miejscu). Co więcej, podczas gdy zniszczone zasoby kapitałowe wpływają na PKB tylko nieznacznie i przede wszystkim w długim okresie  , (głównie finansowane długiem) środki pomocowe pojawiają się natychmiast w pomiarze PKB. W analizach statystycznych prowadzi to również do zjawiska "produktywnego zniszczenia": wrażenie, że klęski żywiołowe (tymczasowo) mają pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy (podobnie w przypadku np. ubiegłorocznych powodzi).

• Pośrednie skutki gospodarcze są na ogół bardziej dotkliwe dla krajów o niskich dochodach i mniejszych, mniej zróżnicowanych gospodarkach, nawet jeśli międzynarodowa pomoc w przypadku klęsk żywiołowych i pomoc rozwojowa prowadzi do (krótkoterminowego) wzrostu transferów pieniężnych.

• Związek między wzrostem PKB a katastrofami naturalnymi jest jednak wysoce nieliniowy w przypadku intensywności katastrof. Na przykład, katastrofa w górnym 1% rozkładu indeksu katastrof może zmniejszyć stopę wzrostu PKB o 7%, podczas gdy katastrofa w górnych 5% rozkładu zmniejsza ją tylko o 0,5%. 

• Wpływ punktów krytycznych był do tej pory ignorowany w prognozach szkód opartych na IPCC, ponieważ nadal brakuje konsensusu naukowego w sprawie ilościowego określenia tych skutków. 

Ekstremalne temperatury zmniejszają również wydajność pracy. MOP przewiduje, że stres cieplny zmniejszy całkowity potencjalny czas pracy na całym świecie o -2,2% (co odpowiada 80 mln pełnoetatowych miejsc pracy) . Według raportu Lancet Countdown z 2022 r., w 2021 r. utracono 470 mld potencjalnych godzin pracy – było to o 37% więcej w porównaniu ze średnią roczną z lat 1990-99 i średnio 139 godzin straconych na osobę . Negatywne skutki są bardziej widoczne w krajach rozwijających się, gdzie pracownicy o niższych dochodach są często bardziej narażeni na fale upałów (np. w Afryce i Azji Południowej, biorąc pod uwagę jakość mieszkań i pomieszczeń w pracy oraz  ograniczony dostęp do klimatyzacji). Czynnikiem decydującym o spadku produktywności jest liczba dni z ekstremalnymi upałami (typowa miara: dni powyżej 90°F/32°C). Według Foster, Smallcombe, Hodder et al.  zdolność do wykonywania pracy fizycznej spada o około -40%, gdy temperatura osiąga 90°F/32°C. Co więcej, gdy temperatura wzrasta do 100°F/38°C, spadek produktywności jest jeszcze bardziej dramatyczny i spada o dwie trzecie. Korzystając z danych dotyczących zamożności w USA, Behrer, Park, Wagner i in.  twierdzą, że wyższa temperatura może zmniejszyć wydajność pracy, liczbę godzin pracy i dochody z pracy. Okazuje się, że jeden dodatkowy dzień powyżej 32°C (90°F) obniża roczną płacę o -0,04%, co odpowiada 2,1% średnich tygodniowych zarobków. 

Stwierdzono również mniejszy wpływ upałów w regionach o wyższym średnim poziomie zamożności. Skutki te wynikają z połączenia zmniejszenia podaży pracy, wydajności pracy i popytu na pracę oraz wzrostu kosztów firm. Szacunki, które uwzględniają roczne wahania temperatury, uwzględniają także adaptacje do nich w ciągu roku, takie jak międzyokresowa substytucja pracy. Adaptacja ta ma miejsce, gdy pracownicy i firmy próbują zrekompensować produktywność utraconą podczas gorącego dnia lub tygodnia, nadrabiając zaległości w chłodniejszym okresie w tym samym roku. Jednak próba wyraźnego ilościowego określenia wpływu niskich temperatur na listę płac nie wykazała znaczącego wpływu. W dokumencie EBC badającym wpływ ekstremalnych temperatur stwierdzono częściowe ożywienie (tj. odreagowanie) w przemyśle i usługach, podczas gdy straty w rolnictwie i w niektórych pracach związanych z infrastrukturą mają tendencję do utrzymywania się. Szacowane odrabianie strat waha się od +0,05pp do +0,15pp, kompensując około 30-50% początkowego wpływu.  Potwierdza to również niedawny artykuł Dong et al. (2025), w którym stwierdzono, że szoki pogodowe mają przejściowy wpływ na produkcję.

Allianz Trade szacuje, że Chiny, Hiszpania, Włochy i Grecja mogą odnotować spadek PKB o prawie jeden punkt procentowy z powodu obecnej fali upałów. Stany Zjednoczone i Rumunia mogą doświadczyć spadku o około -0,6 punktu procentowego, podczas gdy Francja może stracić nawet jedną trzecią punktu, a wpływ na Niemcy wydaje się minimalny i wynosi zaledwie -0,1 punktu procentowego. Opierając się na elastyczności (przedsiębiorstw i podaży pracy) omówionej w dwóch wspomnianych powyżej artykułach naukowych przeprowadziliśmy kalkulację konsekwencji ostatnich fal upałów  . Ogólnie rzecz biorąc, przy użyciu wag w globalnym PKB, fala upałów przekłada się na zmniejszenie wzrostu PKB w Europie o -0,5 punktu procentowego w 2025 r. i około -0,6 punktu procentowego na całym świecie, co podkreśla rosnące obciążenie fizycznym ryzykiem klimatycznym. 

Adaptacja jest kluczowa: na warunki pracy pracowników wpływ mają decyzje społeczne, co sugeruje, że straty produktywności spowodowane upałem można złagodzić. Osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i rządy mogą zastosować kilka podejść, w tym uwzględniające zmiany technologiczne, infrastrukturalne, regulacyjne i behawioralne. Chociaż znaczenie tych metod zależy od lokalnego kontekstu, wiele z nich wydaje się opłacalnych. Obiecujące są takie strategie, jak optymalizacja harmonogramów pracy, praca we wczesnych godzinach porannych lub wieczornych oraz stosowanie pasywnych mechanizmów chłodzenia. Świadome klimatu planowanie urbanistyczne i modyfikacje projektu budynku mogą najlepiej poradzić sobie z wysokimi temperaturami bazowymi, podczas gdy klimatyzacja może dostosować się do krótkotrwałych skoków temperatury, biorąc pod uwagę odpowiednią, niedrogą, niezawodną i czystą energię elektryczną. Arriazu-Ramos et al.  pokazują, że budynki mieszkalne najbardziej narażone na przegrzanie to te z oknami tylko z jednej strony, co uniemożliwia wentylację krzyżową, oraz te zlokalizowane na najwyższych piętrach. Modernizacja przegród zewnętrznych budynków w celu spełnienia obecnych standardów energetycznych może zmniejszyć liczbę godzin przegrzania w pomieszczeniach średnio o -8,6%, przy czym redukcja ta może sięgać nawet -15,3% w najbardziej narażonych typach budynków. 

Dodatkowo, zastosowanie systemów zielonych dachów może jeszcze bardziej poprawić komfort termiczny, obniżając temperaturę w pomieszczeniach nawet o -0,5°C w porównaniu do standardowych renowacji dachów bez pokrycia roślinnego. Popularne badania (nt. wpływu zmian klimatu na produktywność) mają tendencję do przedstawiania zniekształconego obrazu, ponieważ nie uwzględniają potencjału adaptacyjnego, ani faktu, że ze względu na zmiany klimatyczne wydajność pracy może wzrosnąć również w miesiącach zimowych, co rekompensuje część strat w miesiącach letnich. Widoczne jest to w metodologii przedstawionej w raporcie na temat ekonomicznych i społecznych konsekwencji ekstremalnych upałów dla Stanów Zjednoczonych , w którym roczne straty w ostatnich latach oszacowano na poziomie 100 mld USD. 

Podczas gdy raport ten zakłada, iż potencjalny wpływ (na gospodarkę) ekstremalnych upałów w lecie ulegnie podwojeniu do 2030 r., osiągając szacunkową stratę -0,5% prognozowanego PKB, przełomowa praca Heala i Parka  sugeruje efekt netto w szczególnie ciepłym roku w USA w postaci wzrostu PKB o +0,5% PKB. W badaniu, które wykorzystaliśmy do naszych obliczeń (Behrer, Park, Wagner i in.), adaptacja również jest częściowo uwzględniona, jak wspomnieliśmy powyżej.